«اسکرام مستر / Scrum Master» همانطور که از نامش پیداست، به نقشی کلیدی در فریم ورک اسکرام اشاره دارد. اسکرام مستر کسی است که راهنمایی و مدیریت تیم‌های اسکرام در پروژه‌های «اجایل/Agile» را برعهده می‌گیرد.
گیج شدید؟ طبیعی است! اجازه بدهید قدم به قدم پیش برویم؛ ابتدا باید با مفهوم متدولوژی یا ذهنیت تفکر اجایل یا چابک آشنا شویم؛ سپس به فریم‌ورک یا چارچوب اسکرام می‌رسیم و اینجاست که «اسکرام مستر» وارد می‌شود…
اجایل به متدولوژی یا تفکری اشاره دارد که سازمان‌ها را به انجام پروژه‌های خود به شکلی چابک و انعطاف‌پذیر تشویق می‌کند؛
اسکرام چیست؟
فریم‌ورک اسکرام یکی از محبوب‌ترین و کاربردی‌ترین روش‌ها در مدل تفکر اجایل است.؛ «اسکرام مستر» کیه و کارش چیه؟
اسکرام مستر کیست و چه مسئولیتی دارد؟
درک نقش اسکرام مستر می‌تواند کمی گیج‌کننده باشد اما در این بخش می‌خواهم شغل اسکرام مستر را به ساده‌ترین حالت ممکن تشریح کنم:
این جایگاه شغلی معمولاً با عبارت «رهبر خدمتگزار یا Servant Leader» توصیف می‌شود که شاید بهترین تعریف کوتاه و بهترین نقطه شروع برای توصیف آن باشد. یک اسکرام مستر هم راهبر گروه است و هم خدمتگزار اعضای گروه.
او مسئولیت هدایت اعضای گروه را برعهده دارد و باید مطمئن شود افراد وظایف خود را به درستی و در زمان مقرر انجام می‌دهند.
او همچنین از طرف دیگر باید پیوسته در خدمت اعضای تیم بوده تا مسیر آنها هموار و بدون دست‌انداز باشد.
این موارد در تئوری ساده به نظر می‌آیند اما پیچیدگی این نقش در «چگونگی انجام این مسئولیت‌ها» نهفته است.
هر Scrum Master برای انجام همزمان این دو جنبه متفاوت از مسئولیت‌های خود باید به مهارت‌های مختلفی مجهز باشد و در نقش‌های متفاوتی فرو برود.
نگاهی به این نقش‌ها می‌تواند شما را به درک بهتری از این جایگاه برساند…
مسئولیت‌های یک اسکرام مستر
وظایف و مسئولیت‌های یک اسکرام مستر در هر پروژه می‌تواند همراه با تغییرات و تنوع بسیاری باشد اما به طور کلی موارد زیر می‌توانند در زمره مسئولیت‌های یک اسکرام مستر قرار بگیرند:
-
تسهیلگری جلسات روزانه
مدیریت جلسات روزانه یا دیلی اسکرام، رصد و بررسی وضعیت روز به روز اسپرینتها و اعضای تیم.
-
برنامه‌ریزی جلسات اسپرینت
اسکرام مستر نباید اجازه دهد که اعضای تیم به بیش از آنچه در توانشان است متعهد شوند.
-
تسهیلگری جلسات بازبینی اسپرینت
دریافت بازخورد و بررسی روند اسپرینت
-
تسهیلگری جلسات بازنگری اسپرینت
شناسایی اشتباهات و ضعف‌های اسپرینت و تعیین اقدامات مورد نیاز برای اصلاح و بهبود در اسپرینت‌های آینده
-
مدیریت برد اسکرام
اطمینان حاصل کردن از به‌روز بودن کارت‌ها و تسک‌ها در نرم‌افزارهای مدیریت پروژه
-
برگزاری جلسات یک به یک
برگزاری جلسات یک به یک با اعضای تیم و ذی‌نفعان برای برطرف کردن نقاط ابهام و رفع و رجو کردن اختلافات احتمالی، مشورت دادن و حتی آموزش مفاهیم و اصول اجایل و اسکرام
-
مشاوره و گزارش به ذی‌نفعان
تحلیل و گزارش مستمر از پیشرفت کار و وضعیت اسپرینتها
هشت کلاه اسکرام مستر
یک اسکرام مستر باید بتواند هشت جایگاه متفاوت را به طور همزمان اشغال کند یا به زبان ساده‌تر باید در موقعیت‌های مختلف یکی از این هشت کلاه را به سر کرده و آن نقش خاص را ایفا کند:
-
رهبر-خدمتگزار/Servant-Leader
همانطور که بالاتر هم اشاره شد، این اساسی‌ترین نقش یک اسکرام مستر است. این نقش در سه لایه نمود پیدا می‌کند:
-
کمک به مالک محصول در یافتن بهترین راهکارها برای پیشبرد پروژه و انجام تسک‌ها
-
کمک به تیم توسعه‌دهندگان برای رسیدن به خودسازماندهی و چندتخصصی
-
کمک به سازمان برای درک ذهنیت اجایل و پیاده‌سازی فریم‌ورک اسکرام
-
تسهیلگر/Facilitator
وظیفه یک تسهیلگر، اطمینان حاصل کردن ارتباط موثر در میان افراد است. آگاه کردن افراد از هدف مشترکی که دارند و پشتیبانی از آنها برای رسیدن به آن هدف با حفظ جایگاهی بی‌طرف از جمله انتظاراتی است که از یک تسهیلگر داریم.
-
مربی/Coach
یک مربی در تیم چه نقشی دارد؟ مهمترین دستاورد یک مربی را می‌توان در دو نکته خلاصه کرد:
1. کمک به بازیکنان برای کشف و درک ظرفیت‌های خود
2. کمک به آنها برای شکوفا کردن استعداد و بهره‌وری حداکثری از این ظرفیت‌ها
اسکرام مستر باید بتواند طرز فکر و ذهنیت افراد را شکل داده و به مسیر درست هدایت کند.
-
مدیر/Manager
حذف مواردی که باعث اتلاف وقت و انرژی اعضای تیم و منابع سازمان می‌شوند، آموزش و تعیین مرزهای «خودسازماندهی» به اعضای تیم و مراقبت از فرهنگ کاری تیم بخشی از مواردی هستند که از یک اسکرام مستر به عنوان مدیر انتظار می‌رود.
-
منتور/Mentor
یک منتور کسی است که دانش و تجربه خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهد؛ انتقال و پیاده‌سازی ذهنیت اجایل در یک تیم تنها از یک منتور با کلامی نافذ ساخته است.
یک منتور می‌داند که هوش و ظرفیت همه افراد یکسان نیست و در بسیاری از مواقع آموزش افراد، نیازمند رویکردی یک به یک است.
-
معلم/Teacher
معلم، آموزش‌دهنده است؛ اسکرام مستر به عنوان معلم وظیفه آموزش قواعد، شیوه‌ها و ارزش‌های اسکرام و جا انداختن مفهوم اجایل و اجیلیتی را بر عهده دارد.
-
حلال مشکلات/Impediment Remover
مانع در اسکرام را می‌توان اینطور تعریف کرد: «هر آن چیزی که جلودار یا محدودکننده تیم توسعه محصول در مسیر ساخت یک بخش از نرم‌افزار در هر اسپرینت باشد.»
مواردی مثل نبود مهارت کافی در اعضای تیم، تعارض در میان اعضا، محدودیت‌های فیزیکی محیط کار، عدم توانایی مالک محصول در تصمیم‌گیری به موقع، مشکل در ابزارها و امکانات تیم توسعه همگی مثال‌هایی از انواع مانع یا Impediment هستند.
-
مامور تغییر/Change Agent
به عنوان مامور تغییر، اسکرام مستر مسئول فراهم کردن فضایی است که در آن سازمان و تیم اسکرام مهیای تغییر شکل دادن و تبدیل شدن به یک سازمان موثر و به عبارتی «اسکرام-فرندلی/Scrum-Friendly» باشد.
صفات بارز Scrum Master چیست؟
همه‌فن‌حریف بودن از صفات بارز Scrum Master است! یک اسکرام مستر برای اجرای درست و دقیق وظایف خود نیازمند در اختیار داشتن مجموعه‌ای متنوع از مهارت‌ها و توانایی‌هاست.
گستردگی ویژگی‌های مورد نیاز برای این جایگاه شغلی یکی از دلایلی است که آن را به حرفه‌ای دشوار بدل کرده است.
اما چه ویژگی‌هایی برای این شغل ضروری است؟
-
داشتن درکی عمیق از ذهنیت اجایل و فریم‌ورک اسکرام
-
آشنایی با انواع دیگر فریم‌ورک‌های مدیریت پروژه مانند کانبان و XP
-
داشتن هوش هیجانی بالا
-
توانایی حل تعارض بین افراد
-
توانایی حل مسئله
-
توانایی مدیریت امور پیچیده
-
فروتنی و تعهد
-
مولتی‌تسک بودن
این فهرست می‌تواند باز هم ادامه پیدا کند اما موارد بالا حداقل‌هایی هستند که یک فرد برای اشغال این جایگاه باید به آنها مجهز باشد.
تفاوت اسکرام مستر و مالک محصول و مدیر پروژه
بد نیست خیلی کوتاه به تفاوت جایگاه اسکرام مستر با مدیر پروژه و مدیر یا مالک محصول نیز بپردازیم.
اسکرام مستر، «مالک فرآیند یا Process Owner» است.
او دنبال‌کننده ذهنیت اجایل و اصول اسکرام است و تلاش می‌کند تا تیم توسعه محصول به خودسازماندهی برسد و پیوسته در مسیر رشد باشد. اسکرام مستر مسئول مدیریت تسک‌ها و ددلاین‌ها نیست و بر روی فرایندها و روابط بین تیمی تمرکز دارد.
مالک محصول یا Product Owner نقشی را به عهده دارد که می‌توان آن را به عنوان «مالک ارزش یا Value Owner» توصیف کرد.
مالک محصول یا PO بر روی به حداکثر رساندن ارزش محصول تمرکز دارد. او با تعیین چشم‌انداز محصول، اولویت‌بندی فیچرهای محصول و اطمینان حاصل کردن از توسعه آنچه کاربران به آن نیاز دارند. مالک محصول به صورت همزمان دارای همکاری تنگاتنگی با ذی‌نفعان و توسعه‌دهندگان است.
مدیر پروژه یا Project Manager دارای نقشی کمی سنتی‌تر است و جایگاه یک برنامه‌ریز را دارد.
او بر روی مدیریت زمان‌بندی‌ها، بودجه و تسک‌ها به منظور تحویل پروژه تمرکز دارد. برخلاف اسکرام مسترها آنها بر تصویر کلی پروژه تمرکز می‌کنند. این نقش در محیط‌های اجایل با ترکیب دو نقش قبلی جایگزین می‌شود.
یک اسکرام مستر چه کارهایی نمی‌کند؟
تا اینجا باید درک خوبی از نقش اسکرام مستر در یک پروژه پیدا کرده باشید. اما این جایگاه به دلیل چند وجهی بودن و پیچیدگی‌های ذاتی آن همواره با سوءتفاهم‌ها و برداشت‌های نادرست بسیاری همراه است. در این بخش با هم می‌بینیم یک اسکرام مستر چه نقش‌هایی ندارد و چه کارهایی نمی‌کند:
-
میرزابنویس
اسکرام مستر قرار نیست در جلسات نقش کاتب را بر عهده بگیرد و ریز جزییات هر آنچه گفته می‌شود را روی کاغذ بیاورد. نوشتن و ثبت برنامه اسپرینتها باید توسط اعضای تیم توسعه انجام بگیرد.
-
منشی
اسکرام مستر همیشه مسئول ثبت رویدادها و جلسات در تقویم و اطلاع‌رسانی به اعضای تیم نیست.
-
پلیس
قرار نیست اسکرام مستر در هر جلسه دیلی یا اسپرینت مدام قواعد و اصول «راهنمای اسکرام» را به دیگران گوشزد کند.
-
رئیس
او مسئول تصمیم‌گیری، استخدام یا کنار گذاشتن نیروها نیست. همچنین قرار نیست جلسات اسکرام به جلسات گزارش دادن اعضای تیم به اسکرام مستر تبدیل شوند.
-
متخصص نرم‌افزارهای مدیریتی
چه بهتر که یک اسکرام مستر با ابزارهای مدیریتی آشنا و تا جای ممکن بر آنها مسلط باشد اما او قرار نیست جیرامستر (JiraMaster) یا ترلومستر (TrelloMaster) باشد.
-
ابرقهرمان
نمی‌شود انتظار داشت هر زمان که مشکلی در روند کار پیش می‌آید، اسکرام مستر با شنل و ماسک خود از راه برسد و همه چیز را در چشم‌برهم‌زدنی روبراه کند.
چطور یک اسکرام مستر شویم؟
شاید اول از همه باید به این سوال پاسخ داد که اساساً چرا افراد باید بخواهند اسکرام مستر شوند؟
پاسخ به این پرسش آسان نیست اما ایفای نقشی مهم و اثرگذار، فرصت توسعه انواع نرم‌افزارها و ایجاد تغییری مثبت در دنیا و کیفیت زندگی آدم‌ها و ایجاد فرهنگ کاری سالم برای تیم‌ها و سازمان‌ها هر یک دلیلی به اندازه کافی خوب برای دنبال کردن این حرفه است.
تبدیل شدن به یک اسکرام مستر حرفه ای نیازمند انجام کار عملی و کسب تجربه در سازمان‌ها، تیم‌ها و پروژه‌های مختلف است.
اما به طور کلی یک فرد برای رسیدن به این جایگاه شغلی می‌تواند مسیر زیر را دنبال کند:
-
یادگیری ذهنیت اجایل؛
-
یادگیری فریم‌ورک اسکرام؛
-
گذراندن دوره‌های اسکرام؛
-
کسب مدارک معتبر در این حوزه؛
-
ورود به بازار کار
راهنمای کسب دوره اسکرام مستر حرفه ای
اگرچه باید گفت بسیاری از سازمان‌ها ترجیح می‌دهند افرادی را برای این موقعیت انتخاب کنند که تحصیلات یا سابقه کار در IT یا حوزه‌های مرتبط با آن را داشته باشد.
جمع‌بندی
اسکرام مستر، نقشی پیچیده، چند وجهی و بی‌اندازه جذاب است که برای تسلط در آن باید مهارت‌های مختلفی را در خود پرورش دهید. اسکرام مستر بودن فرصتی برای ایجاد تغییرات مثبت در روند توسعه محصولات و ارتقای فرهنگ سازمانی است.
این شغل برای کسانی جذاب است که به دنبال تأثیرگذاری عمیق بر زندگی کاری تیم‌ها هستند. تبدیل شدن به یک اسکرام مستر حرفه‌ای نیازمند یادگیری مداوم، تجربه عملی و آمادگی برای پذیرش چالش‌های جدید است.